Wereldwijd werden al 78.000 patiënten behandeld met protonthe- rapie. Van hen werden er 48.000 bestraald met de technologie van IBA, het beursgenoteerde farmabedrijf uit Louvain-la-Neuve. Ons land is dus wereldtop in wat sommige waarnemers als de kankerbehandeling van de toekomst zien. En toch ontbrak het hier aan een eigen centrum voor behandelingen.

Maar dat gat in de geografie van IBA wordt straks opgevuld. Het bedrijf won de Europese openbare aanbesteding van het UZ Leuven en de KU Leuven voor de bouw van een protontherapiecentrum. Dat moet vanaf 2018 patiënten kunnen ontvangen.

1 Wat is protontherapie?
Kanker bestrijden kan op drie manieren: een chemokuur, een operatie of bestraling. Die methodes worden ook vaak gecombineerd. Ongeveer de helft van de kankerpatiënten krijgt te maken met bestraling. Conventionele bestralingsapparatuur gebruikt fotonen (X-stralen) om de tumor te bestrijden. Maar dat soort bestraling heeft het nadeel dat er 'strooistraling' mee gepaard gaat, die ook gezond weefsel beschadigt. Met protontherapie is het mogelijk om erg precies de tumor te treffen.

2 Welke patiënten kunnen worden behandeld?
'Protontherapie wordt vandaag gebruikt bij die soorten tumoren waarbij we niet met klassieke therapie kunnen bestralen', legt professor Marc Decramer, gedelegeerd bestuurder van UZ Leuven, uit. 'Denk aan hersentumoren, tumoren in het ruggenmerg of tumoren op of dicht bij de ogen. Daarvoor is het soort precisie nodig die klassieke bestraling niet kan bieden.'

3 Wat is het kostenplaatje van protontherapie?
Dat is voorlopig de achilleshiel van de technologie. In Leuven gaat IBA een Proteus One-therapiecentrum installeren, de meer compacte en goedkopere versie. Maar met het servicecontract inbegrepen, gaat het nog steeds om een investering van tussen 40 en 45 miljoen euro.

Voor die prijs kunnen jaarlijks 200 à 250 patiënten behandeld worden in Leuven. Dat lijkt erg veel voor zo'n klein aantal. Maar Decramer relativeert: 'In de gezondheidszorg is het altijd zo dat de meeste kosten worden gemaakt voor een minderheid aan patiënten. Moet dat ons tegenhouden om hun de best mogelijke zorgen te bieden? Bovendien dient deze investering ook om aan wetenschappelijk onderzoek te kunnen doen, in een tweede bunker. Als universiteit moeten we een toegevoegde waarde kunnen bieden. Dan moet je in onderzoek durven te investeren. Als straks blijkt dat pro- tontherapie geschikt is voor meer behandelingen, kunnen we bovendien de onderzoeksruimte omvormen tot behandelingsruimte. Dan verdubbelt de capaciteit.'

4 Wat zal het de patiënten kosten?
De grote investeringen maken de therapie ook duur voor patiënten. 'We rekenen met een prijs van 25.000 euro per behandeling', zegt Decramer. Dat is een pak duurder dan andere soorten behandelingen. 'Maar Belgische patiënten krijgen dat soort behandeling nu al in het buitenland. Reizen is niet alleen slechter voor de patiënt, het is ook duurder in het buitenland. Veel patiënten gaan bijvoorbeeld naar Heidelberg, waar een behandeling 60.000 euro of meer kost.' De therapie naar België verplaatsen zal niet enkel de patiënt baten, het komt ook de sociale zekerheid ten goede. Want zowel voor de buitenlandse als de binnenlandse behandeling is er een terugbetalingsregeling.

Volgens Decramer kan de prijs in de toekomst wel zakken. 'Dit is een nog jonge therapie. Als straks blijkt dat het echt de therapie van de toekomst is, zal het logischerwijs ook goedkoper worden. Vandaag worden die centra bij wijze van spreken nog handgemaakt. Als ze in massaproductie kunnen gaan, daalt de prijs automatisch.'

Bron: De Tijd 26 Maart 2016