Als je chronisch ziek bent, chronische pijn hebt, wordt er vaak vanuit gegaan dat het wel 'tussen je oren' zal zitten. In zekere zin is dat ook wel zo. Want als je pijn hebt spelen je hersenen hierin een grote rol. Daar wou ik wel wat meer van weten.

Hoe ontstaat pijn? Zijn er verschillende soorten pijn? Wat is chronische pijn en kan je pijn meten?
Met deze vragen stapte ik naar Neuroloog Dr. Bart Tillemans, verbonden aan het ziekenhuis AZ Sint Maarten te Mechelen. Ik heb hier een aantal van zijn antwoorden zo eenvoudig mogelijk opgeschreven en ter verduidelijking hier en daar wat aangevuld.
 
Hoe ontstaat pijn?
Stel je krijgt een speldenprik in je vinger. Er worden dan nociceptoren gestimuleerd, dit zijn vrije zenuwuiteinden, die dan boodschappenstoffen naar het achterste deel van het ruggenmerg sturen. Op dat moment is het nog geen pijn. Het wordt dan als eeen elektrisch signaal verder en verder doorgegeven in de zenuwen tot het aan komt in de hersenen. Dan gaat het via de thalmus naar de hersenschors, wat het bewuste deel van het brein is. Pas dan voélen we ook de pijn.

Gelukkig maar. Het lichaam waarschuwt ons hiermee voor weefsel beschadiging. Het zorgt er voor dat we onze hand weg trekken van vuur en voorzichtig zijn bij het snijden van onze groenten. Zonder deze pijn zou ons leven voortdurend in gevaar zijn zonder dat we het ons bewust zijn. Pijn op zich is dus eigenlijk een goed iets.
 
Kan je pijn meten?
Nee niet echt. Men moet afgaan op wat de patiënt zelf aangeeft. En dat maakt het soms erg moeilijk om juist in te schatten. Maar niet enkel voor de arts, ook voor de patiënt is het soms erg frustrerend dat hij niet daadwerkelijk kan aantonen hoe sterk hij de pijn ervaart.
 
Welke soorten pijn zijn er?
Als je je hoofd stoot aan de keukenkast, je struikelt over een steen, een prik krijgt dan is de pijn die je dan voelt van korte duur. Pijn op korte termijn noemen we acute pijn. Acute pijn, zoals de speldenprik, voelen we door de actie van de snelle A-deltavezels.

Pijn naar aanleiding van bv een ongeval of kanker heeft meestal een gemiddelde duur, dit noemen we dan ook sub acute pijn. Subacute pijn, naar aanleiding van een ongeval of ziekte, gaat trager door de actie van de C vezels

Pijn die echter langer aanhoudt dan 3 à 6 maanden noemen we chronische pijn.
 
Wat doet het lichaam met deze pijn?
De zenuwuiteinden (A-deltavezels en C vezels) waarover we al spraken , zijn gevoelig voor druk, temperatuur en lichaamseigen stoffen. Dit laatste noemen we neurotransmitters, ze zijn eigenlijk de ze zijn eigenlijk de boodschappenstoffen van het zenuwstelsel. Deze stoffen zijn opiaatachtigen, de zogenaamde endorfines. Door de pijnprikkels wordt er via de zenuwen beslist hoeveel van deze stoffen moeten worden aangemaakt om de pijn te kunnen stillen. Ons lichaam heeft dus een natuurlijke pijnstiller in zich.
 
Hoe ontstaat chronische pijn en heeft het altijd een oorzaak?
Chronische pijn kan ontstaan door beschadiging van het centraal zenuwstelsel. Dan spreken we van zenuwpijn. Of door kwaadaardige pijn, door bv kanker. Deze (chronische) pijnen hebben vaak een duidelijke oorzaak (beschadiging). Maar het is niet altijd zo duidelijk. Tijdens de weg naar de hersenen wordt de pijnprikkel dus doorgegeven van zenuw op zenuw. In het ruggenmerg komen alle zenuwen samen. Daar wordt dan ook gekozen welke pijnprikkel de belangrijkste is.

Pijnprikkels kunnen ofwel versterkt worden ofwel verzwakt. Heb je bv pijn in je schouder maar je klopt per ongeluk met een hamer op je vinger dan zal je vooral de pijn in je vinger voelen (acute pijn= let op !weefsel beschadiging). Die pijnprikkel wordt dus op dat moment versterkt, die van je schouder verzwakt.

Het gevoeliger worden van de plek van de wond of ontsteking noemen sensitisatie. Het zorgt ervoor dat je voorzichtiger gaat worden met het verwonde of pijnlijke lichaamsdeel. Stress of angsten kunnen dit proces extra stimuleren, zelfs als dat niet echt nodig is. Het lichaam gaat daardoor soms overmatig reageren op een pijn. De pijnprikkels worden te hevig
versterkt, de pijnpoorten gaat veel verder openstaan dan eigenlijk nodig. Daardoor kan pijn langer gaan duren en ontstaat er chronische pijn. De pijn is er dus wel degelijk maar dit dus zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak.
 
Hoe kan je chronische pijn dan best behandelen?
Bij neuropatische pijn kan medicatie soms heel goed helpen. Er kan gewerkt worden naar de oorzaak. Er kan geprobeerd worden om zenuwblokkades op te heffen of om aan neuromodulatie te doen. Daarnaast helpt soms pijnstiller of medicatie die inwerken op de neurotransmitters stoffen in ons lichaam.

Het verzwakken of versterken van die stoffen kan helpen om het pijn gevoel te verlichten. Ook beweging heeft een positieve invloed op het functioneren van het lichaam. Aangezien er vaak een overdreven versterking van de pijnprikkels ontstaat en de hersenen dus een overdreven signaal terug geven kan het ook helpen om psychologische ondersteuning te krijgen. Niet alleen voor het beter leren omgaan met pijn en de mentale draagkracht, maar ook om je
hersenen actief af te leiden van de pijn. Het deel in je hersenen dat mee instaat voor je gevoelens, maakt ook onderdeel uit voor het voelen van pijn. een complex proces. Maar zo zal bv stress de pijn dus nog effectief groter maken tot in tegenstelling dat als de hersenen met andere zaken bezig moeten zijn, de aandacht van de intensiteit van de pijn letterlijk zal afnemen omdat andere zaken in hersenen voorrang krijgen. Ontspanningsoefeningen, beweging en een positieve gedachtegang hebben dus wel degelijke een positieve invloed op je chronische pijn. Lichaamsbewustwording, weten hoe je lichaam werkt en de nodige informatie dragen zeker bij tot een beter resultaat. Behandelen van chronische pijn gebeurt in het algemeen dus best zo multidisciplinair mogelijk.

Voor wie kan een bezoek aan de pijnkliniek nuttig zijn?
Een pijnkliniek is meestal gericht op het behandelen van neuropatische pijn. Pijn die vaak kan verholpen worden door infiltraties. Dit heeft geen nut bij andere chronische pijn omdat die ontstaat door slecht werkende
neurotransmitterstoffen. Pijnklinieken zijn wel in evolutie en gaan ook meer en meer multidisciplinair werken (beweging,
medicatie en psychologische begeleiding) zodat ze toegankelijker zijn voor alle soorten pijn, waaronder ook de chronische pijn met een niet zo duidelijk aanwijsbare oorzaak.
 
Ik bedank Dr. Tillemans voor zijn tijd en uitleg.

Het heeft me toch weer een beetje bijgeleerd over hoe pijn en chronische pijn nu juist werkt. Lichaam en geest, hoe dan ook een wonderlijke machine waar we kostbaar mee omgaan moeten gaan.
 
Sofi@